ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΞΗΜΕΝΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ

Μεταβολισμός καλείται το σύνολο των λειτουργιών/διαδικασιών μέσω των οποίων το σώμα προμηθεύεται και χρησιμοποιεί τα θρεπτικά συστατικά και την "ενέργεια" που χρειάζεται για ζωή, ανάπτυξη και ωρίμανση. Σε απλή γλώσσα: Μεταβολισμός καλείται το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που πραγματοποιούνται στο σώμα.

Το πρώτο στάδιο της διάσπασης των τροφών στο τελικά αφομοιώσιμο προϊόν ονομάζεται καταβολισμός. Το στάδιο της αξιοποίησης των ήδη αφομοιώσιμων τροφών ονομάζεται αναβολισμός. Η ταχύτητα με την οποία διεξάγονται οι χημικές αντιδράσεις του μεταβολισμού ονομάζεται <<βασικός μεταβολικός ρυθμός>>.

Ο βασικός μεταβολισμός (η θερμιδική ανάγκη σε κατάσταση πλήρους ηρεμίας) δεν επηρεάζεται από την άσκηση αλλά εξαρτάται από παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η σωματική διάπλαση, οι ορμονικές εκκρίσεις και το επίπεδο της λειτουργικής ανάπτυξης του οργανισμού.
Οι διαδικασίες του μεταβολισμού ελέγχονται από πέντε βασικές παραμέτρους:

1.Τα γενετικά χαρακτηριστικά: Οι γενετικές "προδιαγραφές" του κάθε ατόμου καθορίζουν τη φύση και την ταχύτητα του μεταβολισμού καθώς και την ικανότητά του να αφομοιώνει και αξιοποιεί τις τροφές. Αυτό σημαίνει ότι σε γενικές γραμμές ο βασικός μεταβολισμός κινείται εντός ορίων που είναι γενετικά προδιαγεγραμμένα και τα οποία ΔΕΝ μπορούν να αλλάξουν παρά μόνον με "επέμβαση" πάνω στα γονίδια μέσω ειδικών φαρμακευτικών ουσιών.

Αρα τα άτομα που έχουν ένα θετικό "έμφυτο δυναμικό", δηλαδή καλά γενετικά χαρακτηριστικά, έχουν περισσότερα πλεονεκτήματα από τα άτομα που δεν έχουν.

2.Από τις διαδικασίες αλληλεπίδρασης που συσχετίζονται με τον παρεμβατικό μεταβολισμό (αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οι μεταβολικές διαδικασίες επηρεάζουν η μία την άλλη).

3.Το ενδοκρινικό σύστημα: Η ρύθμιση των κυτταρικών και οργανικών σχέσεων αλλά και των αλληλοεπιδράσεων τους, γίνεται διαμέσου του ενδοκρινικού συστήματος και των παραγόμενων από αυτό ορμονών. Όλες οι χημικές αντιδράσεις του σώματος ελέγχονται από ορμόνες όπως η θυροξίνη (καταβολισμός) κι η τεστοστερόνη (αναβολισμός).

4.Την διατροφή: Η λήψη τροφής αυξάνει την ταχύτητα του μεταβολισμού ενώ η στέρησή της προκαλεί μείωσή του.

5.Την άσκηση: Η άσκηση αυξάνει την ταχύτητα του μεταβολισμού προκαλώντας πρόσθετες καύσεις.

ΑΥΞΗΜΕΝΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ - ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Ως παχυσαρκία ορίζεται το αυξημένο σωματικό βάρος που προέρχεται από αύξηση του λιπώδους ιστούς και το οποίο είναι πάνω από 15% από το θεωρούμενο ως "φυσιολογικό". Κατά έναν άλλον ορισμό, "παχύσαρκο θεωρείται ένα άτομο το οποίο έχει δείκτη μάζας πάνω από 29-30 και ταυτόχρονα ποσοστό λίπους πάνω από 20% (άντρες) -27% (γυναίκες).

Άσχετα με τις θεωρίες "περί γονιδίου της παχυσαρκίας", το δεδομένο παραμένει ότι το αυξημένο σωματικό βάρος, πέραν του θεωρούμενου ως «φυσιολογικού», είναι αποτέλεσμα της θετικής διαφοράς μεταξύ των θερμίδων που τρώμε καθημερινά και αυτών που καταναλώνουμε (κατανάλωση περισσότερων θερμίδων από όσες έχουμε ανάγκη ή «καίμε»)..
Τα άτομα που έχουν περιττά κιλά δημιούργησαν με το καιρό περισσεύματα λίπους που εναποθηκεύτηκαν στα λιπώδη κύτταρα.
Όπως ξέρουμε από τη βιολογία, τα λιπώδη κύτταρα σταθεροποιούνται σε αριθμό κατά την εφηβεία και από ένα σημείο και έπειτα απλά "φουσκώνουν" όταν παίρνουμε κιλά και "ξεφουσκώνουν" όταν χάνουμε (αδειάζουν/γεμίζουν).

Οι μεγαλύτερες λιποαποθήκες είναι στους γοφούς για τις γυναίκες και στην κοιλιά για τους άντρες.

Η αύξηση του βάρους λόγω συσσώρευσης λιπών έχει ως κύριες συνέπειες:

1.Πρόσθετη επιβάρυνση της καρδιάς.

2.Προσθήκη λίπους που εναποτίθεται στα αγγεία.

3.Αύξηση της ευπάθειας των νεφρών.

4.Πρόσθετη επιβάρυνση του μυοσκελετικού συστήματος.

5.Αύξηση της παραγωγής γυναικείων ορμονών.

6.Αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη.

ΑΥΞΗΜΕΝΟ ΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Η κυριότερη δικαιολογία των παχύσαρκων είναι ότι έχουν χαμηλό μεταβολισμό. Στην πραγματικότητα όσο περισσότερο τρώμε τόσο αυξάνεται και ο ρυθμός του μεταβολισμού και όσο λιγότερο τρώμε τόσο και "χαμηλώνει".
Οι περισσότερες δίαιτες ισχυρίζονται ότι "αλλάζουν τον μεταβολισμό". Κάτι τέτοιο είναι βιολογικά αδύνατον εκτός αν χρησιμοποιηθούν φάρμακα όπως οι θυρεοειδικές ορμόνες. Και πάλι όμως, με τις θεωρούμενες ως «μέσες» δόσεις, η επιπλέον ενεργειακή δαπάνη με τη χρήση συνδυασμού θυρεοειδικών ορμονών σπάνια ξεπερνά τις 250 - 300 θερμίδες το 24άωρο.

Ο βασικός μεταβολισμός, δηλαδή το μίνιμουμ των χημικών διαδικασιών και συνεπακόλουθα των απαιτούμενων θερμίδων που χρειάζονται για την διατήρηση των βασικών οργανικών λειτουργιών, είναι σχετικά σταθερός και γενετικά προκαθορισμένος.
Αυτά που μπορούν να "μεταβληθούν", μέχρι ενός σημείου, είναι η ενέργεια (θερμίδες / καύσεις) που καταναλώνουμε και η ενέργεια (θερμίδες) που προσλαμβάνουμε.

Αυτό είναι δυνατόν να γίνει με:

1.Ικανοποιητική, αλλά λιγότερη από αυτήν που χρειάζεται ο οργανισμός για να διατηρήσει το βάρος του, λήψη θερμίδων.

2.Πρόσθετη αεροβική άσκηση για την καύση περισσότερων θερμίδων.

3.Προπόνηση με βάρη ώστε να διατηρηθεί ο υπάρχων μυϊκός ιστός.

4.Αύξηση των υπολοίπων δραστηριοτήτων μας.

Μια πέμπτη περίπτωση, η λήψη δηλαδή φαρμάκων για επιτάχυνση των καύσεων ή για μείωση της προσλαμβανομένων τροφών, πρέπει να αποφευχθεί γιατί εκτός της προσωρινότητας των αποτελεσμάτων της, έχει και δυσάρεστες επιπτώσεις στην υγεία.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΤΤΩΝ ΚΙΛΩΝ

Η διατήρηση ενός σωστού σωματικού βάρους εξαρτάται βασικά από δύο κυρίως παράγοντες: την διατροφή και την δραστηριότητα. Στον όρο διατροφή περιλαμβάνεται το σύνολο των θρεπτικών ουσιών που λαμβάνει ο άνθρωπος από το περιβάλλον του.
Μια σωστή διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει ορισμένη ποσότητα και ποιότητα των απαραίτητων θρεπτικών ουσιών, κατανεμημένων μέσα στο 24άωρο.Οι ουσίες αυτές κατανέμονται σε χοντρές γραμμές σε τρεις βασικές κατηγορίες: Τα λίπη, τις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες.

Αυτό σημαίνει ότι για να είμαστε σίγουροι οτι θα παίρνουμε ένα ισορροπημένο σε θρεπτικές ουσίες σιτηρέσιο, το σωστό θα ήταν να καταναλώνουμε μία ποσότητα από κάθε μία από τις παρακάτω ομάδες τροφών:

· Γάλα, γιαούρτι, τυρί ή άλλα γαλακτομικά.

· Κρέας, πουλερικά, ψάρι ή όσπρια.

· Λαχανικά.

· Βούτυρο, ξηρούς καρπούς και έλαια.

· Δημητριακά, ρύζι, ψωμί, πατάτες και ζυμαρικά.

· Φρούτα.

Η βάση της αντιμετώπισης του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους που δεν οφείλεται σε παθολογικά αίτια είναι ο συνδυασμός δίαιτας και άσκησης.
Η άριστη δίαιτα για τη σταδιακή μείωση του σωματικού βάρους, θα πρέπει να προσφέρει περίπου 1500 θερμίδες την ημέρα, να περιλαμβάνει και τις έξι ομάδες τροφίμων και να μην ξεφεύγει πολύ από τα πλαίσια της συνήθους διατροφής του ατόμου.

Η μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων θα πρέπει να γίνει σταδιακά και να συνδυαστεί με την απαραίτητη άσκηση, έτσι ώστε το συνολικό ημερήσιο θερμιδικό έλλειμμα να κυμαίνεται μεταξύ 500 και 1000 θερμίδων (μείωση βάρους κατά μισό έως ένα κιλό την εβδομάδα - τις πρώτες εβδομάδες περισσότερα, τις υπόλοιπες εβδομάδες σαφώς λιγότερα).
Οι προσφερόμενες θερμίδες θα πρέπει να προέρχονται κατά 15-25% από πρωτεΐνες, 15-30% από λίπος και 40-60% από υδατάνθρακες. Το μεγάλο εύρος των διακυμάνσεων στα ποσοστά πρόσληψης δείχνει για άλλη μια φορά ότι το κάθε άτομο πρέπει να βρει την δική του, προσωπική, δίαιτα.

Η τροφή όμως θα πρέπει να κατανέμεται σε 5-6 γεύματα την ημέρα και καθένα από αυτά θα πρέπει να περιέχει ένα μέρος από την ποσότητα των συνολικών πρωτεϊνών του 24αώρου για να καταστέλλεται η πείνα.

Όταν φτάσουμε στο επιθυμητό βάρος χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην διατήρηση του αποτελέσματος και στον προοδευτικό εμπλουτισμό του διαιτολογίου με την προσθήκη κι άλλων τροφών.